UDA, sosyal açıdan önemli davranışlar üzerinde etkili olan çevresel etmenleri bilimsel yollarla belirler. Edimsel koşullama ilkelerinin kullanıldığı müdahaleler kullanarak bireylerin yeni veya olumlu davranışlarını arttırmayı ve uygun olmayan davranışlarını azaltmayı hedefler.
Davranış Analistlerinin Çalışma Alanları
UDA’ya dayalı çalışmalar 1940’ların sonunda yapılmaya başlanmıştır. Baer, Bailey ve Risley, 1968 yılında Journal of Applied Behavior Analysis’de (Uygulamalı Davranış Analizi Dergisi) UDA’nın temel özelliklerini ele aldıkları “Uygulamalı Davranış Analizinin Temel Özellikleri” adlı makalelerini yayınlamışlardır. Bu makale ile UDA’nın kavramsallaştırılması yolunda önemli bir adım atılmıştır.
Davranışçılık
Davranışsal yaklaşım başta J. B. Watson olmak üzere bir grup psikoloğun psikoloji yaklaşımlarının temellerini oluşturan yapısalcılığa ve işlevselciliğe karşı çıkmaları ve bilincin iç gözlem yoluyla incelenmesinin uygun olmadığını ileri sürmeleriyle ortaya çıkan psikoloji yaklaşımıdır. Yapısalcılık ve işlevselcilik kuramlarında bilinç, zihin, akıl gibi yapılar ele alınarak davranışlar ve davranışlardaki değişiklikler açıklanmaya çalışılmıştır. Oysa davranışsal yaklaşımın savunucuları psikolojinin bir bilim olarak ele alınabilmesi için akıl, zihin ve bilinç gibi soyut yapıların ve bu yapıların işlevlerinin yerine gözlenebilir davranışların incelenmesi gerektiğini ileri sürmüşlerdir. Psikolojinin bilim olarak ele alınabilmesi için ise tıpkı doğa bilimlerinde olduğu gibi ele alınan durumların gözlenebilir ve ölçülebilir olması gerektiğini ifade etmişlerdir. Davranıştaki değişikliği anlayabilmek üzere de olayların gözlenerek ve ölçülerek nesnel ve bilimsel yöntemlerle incelenmesi gerektiğini belirtmişlerdir. Davranışsal yaklaşımda çevresel uyaranlar ve bu uyaranlara organizmanın verdiği tepkiler gözlenerek deneysel yollarla analiz edilmiştir. İlk olarak 1913 yılında John B. Watson (1878-1958) tarafından gözlenebilir davranışlar psikoloji alanının çalışma konuları arasına girmiş ve bütün davranışların çevresel olayların etkisi altında olduğunu, bir başka deyişle davranışların çevresel olaylarla kontrol edildiğini, ifade etmiştir. Watson çalışmalarıyla uyaran-tepki (U-T) ilişkisini tanımlamış ve bu ilişki davranışsal kuram ismiyle anılmaya başlanmıştır. Ivan Pavlov (1849-1936) klasik koşullama kuramı ismiyle de bilinen ve uyaran-tepki ilişkisini temel alan koşullu öğrenme kuramını geliştirmiştir.
Deneysel Davranış Analizi
Ivan Pavlov (1849-1936) klasik koşullama kuramı ismiyle de bilinen ve uyaran-tepki ilişkisini temel alan koşullu öğrenme kuramını geliştirmiştir. Davranış analizinin gelişim sürecinde önceleri laboratuvar ortamında hayvanlar üzerinde çalışılarak öğrenme ilkeleri anlaşılmaya çalışılmış ve ardından bu ilkeler insan davranışları üzerinde sınanmıştır. Pavlov’un deneysel araştırmalarla geliştirdiği bu ilkelerin insan davranışları üzerinde ele alınmasıyla da deneysel davranış analizi süreci gelişmiştir. Deneysel davranış analizinde hangi koşullar değiştirilerek davranışta değişiklik elde edilir konusu incelenir. deneysel davranış analizi kapsamında çok sayıda uzman çeşitli koşullar altında hayvan davranışlarını gözleyerek günümüzde sıklıkla kullandığımız öğrenme ilkelerinin gelişmesine zemin hazırlamıştır.
Uygulamalı Davranış Analizi
Uygulamalı davranış analizi sosyal açıdan önemli insan davranışlarına odaklanan bilim dalıdır.
Profesyonel Uygulamalar
Tüketicilere davranış analizi hizmetlerinin sunulması
Kaynak: Elif Tekin İftar (2014). Uygulamalı davranış analizi. Ankara: Vize Yayıncılık.
Haberler
02.03.2025
Uluslararası Davranış Analizi Organizasyonu (IBAO) Sertifika Çalışmaları Yakında Başlıyor
Ülkemizde UDA alanında hizmet veren peronel sayısının ve bu peronelin nitelikli hizmet sunma koşullarını iyileştirmek üzere IBAO ile işbiliği içinde çalışmalar başlayacaktır.
Devamını Oku
02.03.2025
Üyelerimiz Azerbaycan'da Düzenlecek Olan Uluslararası Otizm Konferenası'na Katılıyor
Dernek üyelerimiz çalışmalarıyla Uluslararası Otizm Konferansı'na katılacaklar.